Waar vinden we het oudste witloofrecept?
Naar aanleiding van de opening van het grondwitloofseizoen 2025-2026 vroegen we ons af wanneer het eerste witloofrecept gepubliceerd werd. En we dachten: misschien is dit een vraag voor Chatgpt!
Vraag aan Chatgpt: Wat is het oudste witloofrecept?
Chatgpt: Leuke vraag! Het oudste bekende **witloofrecept** (of **chicon** in het Frans, **Brussels lof** in ouder Nederlands) stamt uit de **midden 19e eeuw**, rond de tijd dat witloof überhaupt per toeval werd ontdekt.
Chatgpt vermeldt bovendien meteen het kookboek: "Le cuisinier national"* (Brussel, ca. 1872). En een recept: "chicons à la flamande” dat vrij vertaald door Chatgpt luidt: “Men neemt mooie witte chicons, snijdt er de buitenste bladeren af, legt ze in een pan met boter, een weinig water, zout en peper. Men laat ze zacht stoven tot ze mals zijn. Men dient ze op met hun eigen vocht, of overgoten met een saus op basis van boter en bloem.”
Eerste reactie is “fantastisch, wauw!”. Maar dan vragen we Chatgpt naar het originele Franse recept uit vermeld boek en daar gaat het fout, het originele recept wordt niet gevonden. We gaan zelf op zoek naar een boek met dezelfde titel en vinden het integraal online Le cuisinier national de la ville et de la campagne (ex-cuisinier) : Bernardi, T., active 19th century : Free Download, Borrow, and Streaming : Internet Archive De Brusselse versie van het kookboek uit 1872 kunnen we echter niet vinden, enkel oudere Franse versies. Deze bevatten zeer weinig groenterecepten en geen chicon, endive of chicoré.
Dan toch Cauderlier?
Witloof, in oorspronkelijk vorm was dat altijd grondwitloof, is een vrij recente groente. De eerste mooie witte kropjes dateren van rond 1850. Het kende zeer vlug een groot succes, een culinair Frans tijdschrift geweid aan de Belgische keuken vermeldt reeds in 1899 dat de witloof zo bekend is dat ze er niet moeten over uitweiden.
Zou het recept in “La Santé”( Gand,1882) van Philippe Cauderlier, de eerste Belgische chef die de eerste volwaardig Belgische kookboeken schreef, dan toch het allereerste zijn?
Vrije vertaling naar het Nederlands:
Andijvie
Andijvie is een gezonde en verfrissende groente als ze à point wordt gegaard. Dat wil zeggen dat men de groente op het vuur zet met wat boter en al roerend laat zweten tot er zich voldoende kookvocht vormt. Afdekken met een deksel en 30 minuten laten sudderen. Deksel verwijderen en het sap laten inkoken. Indien nodig boter en zout toevoegen, de boter kan gemengd worden met een beetje bloem. Drie kwartier gaartijd zorgt voor een aangename en gezonde groente. Een langere kooktijd maakte de groente slap en neemt de gezonde eigenschappen weg.
De gekropte chicorei of de Brusselse witte chicorei zet men op het vuur met boter, onder deksel volstaat 20 minuten gaartijd.
Wat opvalt is dat men een duidelijke link ziet tussen het bereiden van andijvie, chicorei en witloof. Logisch want het zijn groenten van dezelfde familie. Verrassend dat de groenten niet in water gekookt worden en enkel met zout gekruid! Dit recept is duidelijk gebaseerd op een traditionele Franse werkwijze.
We zijn benieuwd of er toch nog oudere witloofrecepten te vinden zijn!